Wat ga ik doen als nieuwbouw voor melkkoeien geen optie is? Hoe kan ik in bestaande gebouwen het koe-comfort moderniseren? Het zijn vragen die de specialisten in huisvesting de laatste tijd regelmatig krijgen.

Begin bij arbeidsverlichting

Mark de Jong herkent deze vragen, maar merkt dat de drijfveer in de meeste gevallen niet zozeer het koe-comfort is. "Arbeidsbesparing en arbeidsverlichting is dat wel." Dat het daarnaast ook voordeel voor de koe oplevert is mooi meegenomen, geeft De Jong aan. "En daar zijn veehouders ook ontvankelijk voor. Twee jaar geleden durfde ik niet voor te stellen een paar boxen in de stal op te offeren om het koeverkeer te verbeteren of een separatatieruimte te maken, dat kan nu wel." De stallen zijn minder vol, de drang naar groei is minder groot en daarmee is de mindset van de melkveehouders ook anders.
De Jong helpt veehouders hun ogen te openen voor bedrijfsblindheid. “Wanneer we een uurtje door de stal lopen, eventueel met hun dierenarts, hebben we zo een A4-tje vol met verbeteringen voor boer én koe.” Bij voorkeur neemt de adviseur ook de boerin mee de stal in. “Als de veehouder aangeeft dat een bepaalde dagelijkse klus niet zoveel tijd kost, reageert zijn vrouw vaak met een realistischer inschatting. Zij weten waar hun mannen druk mee zijn.” Hij noemt het ogenschijnlijk een nietszeggende voorbeeld van een ingewikkeld hekje voor bijvoorbeeld het separeren van koeien. “Als het twee minuten per dag werk vraagt lijkt het niet veel, maar over een heel jaar gezien is het 24 uur, dat zijn 3 volle werkdagen. Dan is het de moeite waard om erin te investeren.”
Veel maatregelen om het werk makkelijker en lichter te maken hebben ook een positief effect op het dierenwelzijn. “Dat gaat in de slipstream mee.” Andersom ook. “Het koe-comfort verbeteren levert de meeste arbeidsbesparing op. Gedoe met één probleemkoe kost de meeste tijd”, concludeert De Jong.

Zand in bestaande stal

Met een buis, een stalen profiel of een houten balk is van elke ligbox in meer of mindere mate een diepstrooiselbox te maken. Het mechanisch instrooien maakt het totale investeringsbedrag wel weer hoger dan 5.000 euro. Wanneer je meer budget hebt kun je de roosters bedekken met rubber, een spoelgoot en bezinkbak bouwen en met zand in de boxen werken waarbij -even terug naar het € 5.000 budget- ook de watervoorziening aandacht verdient. Zorg voor waterbakken die makkelijk te reinigen zijn. Ook de waterkwaliteit verdient aandacht. Niet alleen de basiskwaliteit bij de bron, maar ook bij de waterbak. Hoe schoon zijn de leidingen?

Jongvee en kalveren

Overigens verdienen niet alleen de melkkoeien verbetering in comfort, ook bij het jongvee en de kalveren is wat te doen. Waarom geen geld uitgeven voor een voerkeuken bij de kalfjes? Je kunt dan tenminste blijven staan wanneer je emmers schoonmaakt. Met een mengkraan heb je altijd de juiste temperatuur bij het aanmaken van de kalvermelk. Als je het jezelf makkelijk maakt doe je het ook. Ook extra eenlingboxen zijn wellicht een idee, zodat ze langer leeg staan en dus beter te ontsmetten zijn.

Minder hittestress

Wie met een klein budget wat wil doen kan ook investeren in het voorkomen van hittestress. Een actueel item met de laatste hete zomer nog in gedachten. Begin met een ventilator in de wachtruimte, daar ontstaan de eerste problemen bij hittestress.

Bij een budget tot 50.000 euro komt het verbeteren van de ventilatie op grotere schaal aan bod. Je wilt geen vieze stallucht rondblazen. Maak dan een totaalplan voor alle diercategorieën, eventueel met sprinklerinstallatie. Zijmuren eruit zodat er ook meer ruimte komt voor de ligboxen. Voor zo’n bedrag kun je de stalinrichting in zijn geheel aanpakken.

Meer capaciteit melkstal

Bij de hogere budgetten komt ook de capaciteitsverhoging van de melkstal aan de orde. Ook het verbeteren van de uitloop van de melkstal. Anders stroomt het niet vlot genoeg door en heeft de hogere capaciteit geen effect. Zorg voor goede verlichting in de doorloop. Lange sleufsilo’s bijbouwen kan ook een optie zijn. De kuil niet hoger maken dan de silorand, zo luidt het advies. Zo blijft het voer broeivrij, ook dat is dierenwelzijn.

Huisvesting jongvee

Op veel bedrijven is de laatste jaren volop geïnvesteerd in de huisvesting voor de melkkoeien, maar de huisvesting voor jongvee is vaak achtergebleven. Ruime strohokken met draaihekken om zo mechanisch te kunnen uitmesten, luidt de suggestie bij het investeren. Op de meeste bedrijven is gekrompen in jongvee. De hokken zitten minder vol en de problemen zijn ook minder. Toch is het goed om na te lopen waar de huisvesting gemakkelijker en beter kan. Zoals de kalveren tot een leeftijd van 6 maanden op stro huisvesten of zelfs het jongvee uitbesteden. Ruimte creëren is een veelgehoord advies, want voor een optimaal dierenwelzijn moet elke koe een lig- en vreetplek hebben.

Wat kun je doen voor welk budget?

Hieronder worden een aantal opties genoemd voor verbeteringen van het koe-comfort die passen binnen een bepaald budget. Vanzelfsprekend zijn het indicaties en sterk afhankelijk van het wel/niet uitbesteden. De lijst is vooral bedoeld ter inspiratie.

Budget tot € 5.000 

• Koeborstel
• Golfschoftboom
• Voerhek kantelen
• Voergang coaten
• Voerhek droge koeien naar 75 cm
• Uitloop droge koeien
• Waterbakken vervangen
• Waterleidingen reinigen
• Roosters opruwen
• Verlichting verbeteren
• Optimaliseren boxafmetingen
• Diepstrooiselboxen
• Ventilator
• Goede klauwbekapbox

Budget tot € 50.000 

• Voeraanschuifrobot
• Mestrobot
• Diepstrooiselboxen, inclusief mechanisatie
• Afkalfbox
• Keuken kalverstal
• Rubber matten
• Vervangen stalinrichting
• Buitenmuur verplaatsen
• Ventilatieopeningen vergroten
• Jongveestal renoveren
• Nieuw kavelpad

Budget tot € 100.000 

• Isolatie dak
• Dak omhoog brengen
• Algehele renovatie
• Compleet ventilatieplan
• Sleufsilo's bijbouwen
• Jongveehuisvesting vernieuwen
• Spantvak extra voor meer ruimte
• Transitiestal voor droge koeien en afkalfstal
• Capaciteit melken vergroten/robot

Start met een plan

Naast alle verschillend die er zijn in mogelijkheden en budgetten staat er voor alle specialisten één ding centraal: maak een plan. ‘Veehouders hebben verschillende ideeën, maar komen soms niet tot werkelijk aanpassen omdat het consequenties heeft voor een ander gedeelte van de stal en het bedrijf’, weet De Jong. ‘Met een plan kan je vooruit denken, maar hoef je het niet in één keer te realiseren. In stapjes verbeteren kan ook.’

Neem voor het opstellen van een plan contact op met Mark de Jong, adviseur rundvee.

Dit artikel is in april 2019 verschenen in vakblad Veeteelt.